تفاوت دیابت بی مزه و شیرین چیست؟

شاید با خود فکر کنید که دیابت تنها دو نوع دارد؛ نوع 1 با کمبود انسولین مشخص می‌شود که عمدتاً کودکان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. شایع‌ترین نوع دیابت نوع 2 است که در آن با افزایش سن بدن کمتر به انسولین حساس می‌شود. درحالیکه شکل دیگری از دیابت وجود دارد که نادر است و نام آن دیابت بی‌مزه است. تفاوت دیابت بی‌مزه و شیرین از علت آن شروع می‌شود و حتی روند درمانی متفاوتی را هم ایجاد می‌کند.

تفاوت دیابت بی‌مزه و شیرین

برای آنکه تفاوت آنها را درک کنید در ادامه به طور دقیق هرکدام را بررسی می‌کنیم. تفاوت دیابت بی‌مزه و شیرین شامل موارد زیر است:

آنها یک علامت مشابه دارند:

درهر دو بیماری، شدت  ادرار زیاد می‌شود اما این بیماری‌ها به‌هیچ‌وجه به هم مرتبط نیستند و علل مختلفی دارند.

دیابت شیرین به این دلیل نامیده می‌شود که ادرار افراد مبتلا به این بیماری دارای قند است. در دیابت بی‌مزه به دلیل اختلال در عملکرد بدن، ادرار در حجم بسیار زیاد تولید می‌شود. یک فرد مبتلا می‌تواند از 3 تا 20 لیتر ادرار در روز تولید کند. علل ایجاد این بیماری می‌تواند بسیار متفاوت باشد. به‌عنوان‌مثال، تومور در غده هیپوفیز، ضربه به سر، جراحی مغز، مسمومیت با کلسیم اضافی یا لیتیوم و…

انواع دیابت شیرین و دیابت بی‌مزه

در حال حاضر، پزشکی سه نوع دیابت شیرین را متمایز می‌کند :

–  دیابت نوع 1

–  دیابت نوع 2

–  دیابت بارداری

به این موارد آسیب‌شناسی دیگری به نام دیابت بی‌مزه اضافه شده است که هم از نظر علل و هم علائم با بقیه متفاوت است.

دیابت نوع 1

این نوع دیابت وابسته به انسولین یا دیابت نوجوانان نامیده می‌شود و 10 درصد موارد دیابت را تشکیل می‌دهد و عمدتاً از دوران کودکی یا نوجوانی بروز می‌کند. ادرار فراوان و مکرر، تشنگی و گرسنگی مفرط، کاهش وزن ناگهانی و بی‌انگیزه بودن همگی از علائم مرتبط با دیابت نوع یک هستند.

در دیابت نوع 1، تولید انسولین توسط لوزالمعده سرکوب می‌شود یا به دلیل تخریب سلول‌های بتا توسط سیستم ایمنی بدن که آنها را متعلق به بدن نمی‌داند، اما به‌عنوان خارجی و در نتیجه مضر شناخته و سرکوب می‌شود یا بسیار کاهش می‌یابد؛ بنابراین دیابت نوع 1 به‌عنوان یک بیماری خودایمنی طبقه‌بندی می‌شود، یعنی با واکنش سیستم ایمنی در برابر خود بدن مرتبط است.

سلول‌های بتا مسئول تولید انسولین هستند، هورمونی که برای بدن ضروری است، زیرا ورود و استفاده از گلوکز را به سلول‌ها تنظیم می‌کند، بنابراین در نتیجه کاهش انسولین، قند خون بالا می‌رود.

در صورت ابتلا، وضعیت غیرقابل‌برگشت است، بنابراین بیمار مبتلا به دیابت نوع 1 لزوماً باید دوزهای انسولین را هر روز و مادام‌العمر مصرف کند (ازاین‌رو دیابت وابسته به انسولین تعریف می‌شود).

علل این بیماری هنوز ناشناخته است، اما به‌عنوان خودایمنی، اعتقاد بر این است که توسط ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شود. درواقع، اساس دیابت نوع 1 بدون شک یک استعداد ژنتیکی وجود دارد.

دیابت نوع 2

شایع‌ترین نوع دیابت است و 90 درصد موارد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری عمدتاً از سن 40 سالگی ایجاد می‌شود و عمدتاً افراد چاق یا دارای اضافه‌وزن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. دیابت نوع 2 با یک نقص دوگانه مشخص می‌شود:

انسولین کافی برای رفع نیازهای بدن تولید نمی‌شود (کمبود ترشح انسولین) یا انسولین تولید شده به طور رضایت‌بخشی عمل نمی‌کند (مقاومت به انسولین).

این دو نقص می‌توانند با هم وجود داشته باشند یا به طور جداگانه رخ دهند. مقاومت به انسولین که نمونه‌ای از بیماران چاق است، شامل ناتوانی برخی از اندام‌ها در پاسخ به عملکرد انسولین است، به‌طوری‌که گلوکز نمی‌تواند وارد سلول‌ها شود، بنابراین در خون باقی می‌ماند، جایی که تعیین‌کننده افزایش قند خون است. به طور معمول لوزالمعده سعی می‌کند با تولید انسولین بیشتر بر این مقاومت غلبه کند، اما با گذشت زمان این عملکرد بیش از حد منجر به فرسودگی عملکردی پیشرونده آن می‌شود، بنابراین پانکراس کمتر و کمتر انسولین تولید می‌کند.

علت اصلی شروع این بیماری عموماً در عوامل ارثی و محیطی جستجو می‌شود. از طریق مطالعات عمیق مشخص شده است که یک عامل انتقال ارثی وجود دارد که هنوز به‌خوبی شناخته نشده است که برخی از جمعیت‌ها یا حتی برخی از خانواده‌ها را در معرض این آسیب‌شناسی قرار می‌دهد.

برخی از علائم معمول دیابت نوع 2 عبارت‌اند از:

احساس خستگی، تکرر ادرار حتی در شب، تشنگی غیرمعمول، کاهش وزن، تاری دید و بهبود آهسته زخم.

دیابت بارداری

دیابت بارداری به افزایش سطح گلوکز گفته می‌شود که برای اولین‌بار در دوران بارداری رخ می‌دهد یا تشخیص داده می‌شود .

این وضعیت در 8 درصد از زنان باردار رخ می‌دهد. به‌طورکلی، دیابت بارداری در پایان بارداری ناپدید می‌شود، بااین‌حال، زنانی که از آن رنج می‌برند بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در سنین بالاتر هستند.

اگرچه این یک وضعیت گذرا است، اما اگر تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند منجر به عواقبی، حتی جدی، هم برای مادر و هم برای کودک شود.

درمان:

درمان دیابت در دوران بارداری اساساً از طریق رژیم غذایی باهدف تضمین دریافت کالری مناسب لازم برای رشد جنین، آماده‌سازی ارگانیسم مادر برای زایمان و شیردهی و همچنین جلوگیری از افت قند خون یا هیپرگلیسمی برای ارگانیسم انجام می‌شود. از مادر بااین‌حال، نمی‌تواند تمرین فعالیت بدنی را نادیده بگیرد.

 انسولین درمانی تنها زمانی ضروری است که با وجود رعایت رژیم غذایی تجویز شده توسط متخصص دیابت یا متخصص تغذیه، مقادیر گلوکز خون بالاتر از مقادیر طبیعی در نظر گرفته شده برای بارداری باشد. در مورد دیابت بارداری، نظارت بر گلوکز خون برای تحت کنترل نگه‌داشتن تکامل بیماری و ارزیابی اثربخشی درمان ضروری است.

علائم:

دیابت بارداری با علائم نامحسوسی بروز می‌کند و اغلب توسط زنان موردتوجه قرار نمی‌گیرد. بااین‌حال، از طریق تجزیه‌وتحلیل دقیق از شرایط زن باردار، می‌توان وجود آن را حدس زد. علائمی که باید مراقب باشید عبارت‌اند از:

افزایش بی‌دلیل تشنگی، میل مکرر به ادرار کردن، کاهش وزن، اختلالات بینایی و عفونت‌های مکرر مانند سیستیت و کاندیدیازیس.

دیابت بی‌مزه

دیابت بی‌مزه یک بیماری نادر است که در اثر عدم تعادل هورمونی ایجاد می‌شود. این امر تعادل آب و الکترولیت (تعادل آب و نمک) را از تعادل خارج می‌کند: کلیه‌ها قادر به تمرکز ادرار و حفظ آب در بدن نیستند. در نتیجه، افراد مبتلا مقادیر زیادی ادرار رقیق شده (تا 20 لیتر در روز) دفع می‌کنند.

افراد مبتلا به دیابت بی‌مزه  نیز مقادیر  ادرار زیادی دارند و به شدت تشنه می‌شوند. برخلاف دیابت شیرین، دیابت بی‌مزه براساس اختلال مرتبط با هورمون  تعادل آب و نمک است.

اشکال بیماری دیابت بی‌مزه

عدم تعادل هورمونی پشت دیابت بی‌مزه شامل هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH) است. این هورمون که به نام وازوپرسین نیز شناخته می‌شود، در غده هیپوتالاموس تشکیل می‌شود. البته در صورت نیاز توسط غده هیپوفیز ذخیره و آزاد می‌شود.

ADH در تنظیم تعادل آب نقش دارد. هنگامی که بدن کم آب می‌شود، غده هیپوفیز ADH را در خون ترشح می‌کند. این باعث می‌شود کلیه‌ها ادرار را بیشتر متمرکز کنند؛ بنابراین آب بیشتری را حفظ کنید. در دیابت بی‌مزه، این مکانیسم تنظیمی مختل می‌شود. بسته به اینکه دقیقاً کجا این اختلال در کجا قرار دارد، پزشکان بین اشکال زیر بیماری تمایز قائل می‌شوند:

دیابت بی‌مزه مرکزی:

در اینجا، اختلال در ناحیه هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز باعث کمبود ADH می‌شود. این هورمون یا به طور کامل ازبین‌رفته یا به مقدار بسیار کمی وجود دارد. در هر دو مورد، بدن نمی‌تواند به‌اندازه کافی به کلیه‌ها سیگنال دهد که چه زمانی باید آب را در بدن حفظ کنند. دیابت بی‌مزه مرکزی را “دیابت بی‌مزه نوروهورمونالیس” نیز می‌نامند.

دیابت بی‌مزه کلیه:

در دیابت بی‌مزه کلیه، ADH کافی وجود دارد، اما کلیه‌ها پاسخ نمی‌دهند یا به‌اندازه کافی پاسخ نمی‌دهند؛ بنابراین مقاومت ADH وجود دارد. پزشکان همچنین به این شکل از بیماری به‌عنوان دیابت بی‌مزه نفروژنیک اشاره می‌کنند (“نفروژنیک” به معنای “شروع از کلیه‌ها “).

تفاوت دیابت بی مزه و شیرین

با وجود مکانیسم متفاوت بیماری، دیابت بی‌مزه و دیابت شیرین یک ویژگی مشترک دارند که در قسمت مشترک نام “دیابت” منعکس شده است. این اصطلاح به معنای “جریان” است و نشاندهنده افزایش برون‌ده ادرار در هر دو بیماری است.

همان‌طور که گفته شد، دیابت بی‌مزه به دلیل ناتوانی کلیه‌ها در تمرکز ادرار ایجاد می‌شود. ازاین‌رو دیابت بی‌مزه = ” جریان بی‌مزه ” نامیده می‌شود.

در مقابل، تکرر ادرار در دیابت به دلیل افزایش غیرطبیعی سطح قند خون است. بدن سعی می‌کند از طریق ادرار از شر قند اضافی (گلوکز) خلاص شود و ازآنجایی‌که شکر از نظر فیزیکی به آب متصل می‌شود، مقدار زیادی آب نیز از دست می‌رود و بیمار مقادیر زیادی ادرار قندی دفع می‌کند.

علائم دیابت بی‌مزه

علائم اصلی دیابت بی‌مزه عبارتند از:

پولیوریا: ادرار بیش از 2.5 لیتر در 24 ساعت (در کودکان خردسال گاهی به‌جای پلی اوری اسهال می‌شود). افزایش ادرار به‌ویژه در شب قابل‌توجه است – نیاز به ادرار کردن در شب (شب ادراری) به طور مکرر افراد مبتلا را بیدار می‌کند.

پلی دیپسی: افزایش تشنگی و مصرف مایعات (آب سرد اغلب ترجیح داده می‌شود).

آستنوری: ناتوانی کلیه‌ها در تمرکز ادرار که باعث رقیق شدن آن می‌شود (قابل‌اندازه‌گیری به‌صورت کاهش اسمولالیته = کاهش غلظت ذرات محلول)

اگر بیمار نتواند افزایش ازدست‌دادن آب را با نوشیدن بیشتر جبران کند، بدن خشک می‌شود. متخصصان پزشکی از آن به‌عنوان کم‌آبی یاد می‌کنند.

گاهی اوقات علائم عصبی در دیابت بی‌مزه نیز رخ می‌دهد: افزایش دفع ادرار باعث افزایش سطح سدیم در خون می‌شود (هیپرناترمی). این می‌تواند خود را به‌عنوان‌مثال در گیجی، ضعف عضلانی و بی‌حالی نشان دهد. بی‌حالی نوعی اختلال هوشیاری همراه با خواب‌آلودگی و کندی جسمی و ذهنی (کسلی) است.

تفاوت دیابت بی‌مزه و شیرین از لحاظ درمان

دیابت بی‌مزه بیماری است که می‌توان با آن زندگی کرد و تقریباً یک زندگی عادی داشت. بااین‌حال، اجتناب از موقعیت‌هایی که می‌تواند منجر به ازدست‌دادن مایعات و کم‌آبی بدن شود، ضروری است. هدف اولیه در واقع کاهش مقدار ادرار و جایگزینی مایعات ازدست‌رفته است، حتی اگر درمان خاص به علت اصلی بیماری بستگی داشته باشد:

برای دیابت بی‌مزه مرکزی (حساس به ADH)، درمان مبتنی بر درمان جایگزین با وازوپرسین (یک آنالوگ مصنوعی هورمون آنتی دیورتیک) است که به‌صورت تزریقی، داخل بینی یا خوراکی تجویز می‌شود. در برخی موارد، درمان مبتنی بر ازبین‌بردن علت زمینه‌ای مانند برداشتن تومور است.

دیابت شیرین

انسولین درمانی برای درمان دیابت نوع 1 اجتناب‌ناپذیر است، این درمان شامل تزریق زیرجلدی است و به لطف این روش درمانی و سبک زندگی صحیح، اکثر بیماران موفق به داشتن یک زندگی عادی و جلوگیری از بروز عوارض طولانی‌مدت بیماری می‌شوند.

دیابت نوع 2 درمان‌های متفاوتی نسبت به انسولین درمانی دارد. در حال حاضر هیچ داروی معتبری برای همه بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 وجود ندارد، به همین دلیل برای هر بیمار جداگانه، یک درمان فردی دررابطه‌با وضعیت بالینی مختلف و ویژگی‌های فردی متفاوت ایجاد می‌شود.