هیپوکلسمی (بیماری کمبود کلسیم)

کلسیم یک ماده معدنی حیاتی است. بدن از آن برای ساختن استخوان‌ها و دندان‌های قوی استفاده می‌کند. کلسیم همچنین برای عملکرد صحیح قلب و سایر ماهیچه‌ها مورد نیاز است. وقتی کلسیم کافی دریافت نکنید، خطر ابتلا به اختلالاتی مانند:

• پوکی استخوان
• استئوپنی
• بیماری کمبود کلسیم (هیپوکلسمی)

کودکانی که کلسیم کافی دریافت نمی‌کنند ممکن است در بزرگسالی به قد بالقوه خود رشد نکنند.

شما باید مقدار توصیه شده کلسیم را در روز از طریق غذاهایی که می‌خورید، مکمل‌ها یا ویتامین‌ها مصرف کنید.

چه چیزی باعث هیپوکلسمی می‌شود؟

بسیاری از افراد با افزایش سن در معرض خطر کمبود کلسیم هستند. این کمبود ممکن است به دلیل عوامل مختلفی باشد، از جمله:

• دریافت ناکافی کلسیم در یک دوره زمانی طولانی، به ویژه در دوران کودکی.
• داروهایی که ممکن است جذب کلسیم را کاهش دهند.
• عدم تحمل رژیم غذایی به غذاهای غنی از کلسیم.
• تغییرات هورمونی به خصوص در زنان.
• عوامل ژنتیکی خاص.
• اطمینان از دریافت مناسب کلسیم در تمام سنین مهم است.

برای کودکان و نوجوانان، مقدار توصیه شده روزانه کلسیم برای هر دو جنس یکسان است. به گفته مؤسسه ملی بهداشت (NIH)، کمک هزینه روزانه عبارتند از:

طبق دستورالعمل رژیم غذایی، کلسیم مورد نیاز بزرگسالان عبارتند از:

زنان باید زودتر از مردان، از میانسالی، کلسیم دریافتی خود را افزایش دهند. با نزدیک شدن به یائسگی یک زن، تامین نیاز کلسیم ضروری است.

در دوران یائسگی، زنان نیز باید مصرف کلسیم خود را افزایش دهند تا خطر ابتلا به پوکی استخوان و بیماری کمبود کلسیم را کاهش دهند. کاهش هورمون استروژن در دوران یائسگی باعث می‌شود که استخوان‌های زن سریع‌تر نازک شوند.

اختلال هورمونی هیپوپاراتیروئیدیسم نیز ممکن است باعث بیماری کمبود کلسیم شود. افراد مبتلا به این بیماری به اندازه کافی هورمون پاراتیروئید تولید نمی‌کنند که سطح کلسیم خون را کنترل می‌کند.

سایر علل هیپوکلسمی عبارتند از سوء تغذیه و سوء‌جذب. سوءتغذیه زمانی است که شما مواد مغذی کافی دریافت نمی‌کنید، در حالی که سوء‌جذب زمانی است که بدن نمی‌تواند ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز را از غذایی که می‌خورید جذب کند. علل اضافی عبارتند از:

• سطوح پایین ویتامین D، که جذب کلسیم را دشوارتر می‌کند.
• داروها، مانند فنی توئین، فنوباربیتال، ریفامپین، کورتیکواستروئیدها و داروهای مورد استفاده برای درمان سطوح کلسیم بالا
• پانکراتیت
• هیپرمنیزیمی و هیپومنیزیمی
• هیپر فسفاتمی
• شوک سپتیک
• انتقال خون گسترده
• نارسایی کلیه
• داروهای شیمی درمانی خاص
• “سندرم استخوان گرسنه” که ممکن است پس از جراحی برای هیپرپاراتیروئیدیسم رخ دهد.
• برداشتن بافت غده پاراتیروئید به عنوان بخشی از جراحی برای برداشتن غده تیروئید

اگر دوز روزانه کلسیم خود را از دست بدهید، یک شبه دچار کمبود کلسیم نخواهید شد. اما همچنان مهم است که هر روز برای دریافت کلسیم کافی تلاش کنید، زیرا بدن به سرعت از آن استفاده می‌کند. وگان‌ها به دلیل اینکه لبنیات غنی از کلسیم مصرف نمی کنند، به احتمال زیاد به سرعت دچار کمبود کلسیم می‌شوند.

کمبود کلسیم علائم کوتاه‌مدتی ایجاد نمی‌کند، زیرا بدن با دریافت مستقیم آن از استخوان، سطح کلسیم را حفظ می‌کند. اما سطوح پایین طولانی مدت کلسیم می‌تواند اثرات جدی داشته باشد.

علائم هیپوکلسمی چیست؟

کمبود کلسیم در مراحل اولیه ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. با این حال، علائم با پیشرفت بیماری ایجاد می‌شود. علائم شدید هیپوکلسمی عبارتند از:

• سردرگمی یا از دست دادن حافظه
• اسپاسم عضلانی
• بی حسی و گزگز در دست ها، پاها و صورت
• افسردگی
• توهمات
• گرفتگی عضلات
• ناخن های ضعیف و شکننده
• شکستگی آسان استخوان‌ها
• کمبود کلسیم می‌تواند تمام قسمت‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهد و در نتیجه ناخن‌های ضعیف، رشد مو کندتر و پوست شکننده و نازک ایجاد شود.

کلسیم همچنین نقش مهمی در آزادسازی انتقال‌دهنده‌های عصبی و انقباضات عضلانی ایفا می کند. بنابراین، کمبود کلسیم می تواند باعث تشنج در افراد سالم شود.

اگر شروع به تجربه علائم عصبی مانند از دست دادن حافظه، بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن، توهم یا تشنج کردید، در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کنید.

بیماری کمبود کلسیم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر علائم بیماری کمبود کلسیم را دارید با پزشک خود تماس بگیرید. آنها تاریخچه پزشکی را بررسی می‌کنند و در مورد سابقه خانوادگی کمبود کلسیم و پوکی استخوان از شما می‌پرسند.

اگر پزشک شما به کمبود کلسیم مشکوک باشد، برای بررسی سطح کلسیم خون شما نمونه خون می‌گیرد. پزشک سطح کل کلسیم، سطح آلبومین و سطح کلسیم یونیزه یا «آزاد» شما را اندازه گیری می کند. آلبومین پروتئینی است که به کلسیم متصل شده و آن را از طریق خون منتقل می کند. سطوح پایین کلسیم در خون شما ممکن است تشخیص بیماری کمبود کلسیم را تایید کند.

سطوح نرمال کلسیم برای بزرگسالان می‌تواند بین 8.8 تا 10.4 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) باشد. اگر سطح کلسیم شما کمتر از 8.8 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، ممکن است در معرض خطر بیماری کمبود کلسیم باشید. کودکان و نوجوانان معمولاً سطح کلسیم خون بالاتری نسبت به بزرگسالان دارند.

هیپوکلسمی نوزادی

هیپوکلسمی نوزادی در نوزادان بلافاصله پس از تولد رخ می‌دهد. اکثر موارد هیپوکلسمی نوزادی در دو روز اول پس از تولد رخ می‌دهد. اما هیپوکلسمی دیررس می‌تواند سه روز پس از تولد یا بعد از آن رخ دهد. عوامل خطر برای نوزادان شامل کوچک بودن نسبت به سن و دیابت مادر است. هیپوکلسمی دیررس اغلب به دلیل نوشیدن شیر گاو یا شیر خشک حاوی فسفات زیاد ایجاد می‌شود. علائم هیپوکلسمی نوزادان عبارتند از:

• بی قراری
• تغذیه ضعیف
• تشنج
• آپنه یا تنفس آهسته
• تاکی کاردی یا ضربان قلب سریعتر از حد طبیعی

تشخیص با آزمایش خون نوزاد برای سطح کلسیم کل یا سطح کلسیم یونیزه شده انجام می‌شود. سطح گلوکز نوزاد نیز برای رد هیپوگلیسمی آزمایش خواهد شد. درمان معمولاً شامل تزریق داخل وریدی گلوکونات کلسیم و به دنبال آن چند روز مکمل کلسیم خوراکی است.

هیپوکلسمی چگونه درمان می‌شود؟

کمبود کلسیم معمولاً به راحتی قابل درمان است. معمولاً شامل افزودن کلسیم بیشتر به رژیم غذایی شما می‌شود. با مصرف زیاد مکمل های کلسیم خود درمانی نکنید. مصرف بیش از دوز توصیه شده بدون تایید پزشک می تواند منجر به مشکلات جدی مانند سنگ کلیه شود. مکمل‌های کلسیمی که معمولا توصیه می‌شود عبارتند از:

• کربنات کلسیم که کم هزینه ترین و دارای بیشترین کلسیم عنصری است.
• سیترات کلسیم که به راحتی جذب می‌شود.
• فسفات کلسیم که به راحتی جذب می شود و باعث یبوست نمی‌شود.
• مکمل های کلسیم به شکل‌های مایع، قرص و جویدنی در دسترس هستند.
• مکمل های کلسیم را خریداری کنید.

توجه به این نکته مهم است که برخی از داروها می‌توانند با مکمل‌های کلسیم تداخل منفی داشته باشند. این داروها عبارتند از:

بتا بلوکرهای فشار خون مانند آتنولول، که در صورت مصرف دو ساعت پس از مصرف مکمل‌های کلسیم ممکن است جذب کلسیم را کاهش دهد.
آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم، که ممکن است سطح آلومینیوم خون را افزایش دهد.
جذب کننده های اسید صفراوی کاهش دهنده کلسترول مانند کلستیپول، که ممکن است جذب کلسیم را کاهش داده و از دست دادن کلسیم در ادرار را افزایش دهد.
داروهای استروژن، که می تواند به افزایش سطح کلسیم خون کمک کند.
دیگوکسین، زیرا سطوح بالای کلسیم می‌تواند سمیت دیگوکسین را افزایش دهد.
دیورتیک ها، که می‌توانند سطح کلسیم را افزایش دهند (هیدروکلروتیازید) یا سطح کلسیم را در خون کاهش دهند (فروزماید).
آنتی بیوتیک های خاصی مانند فلوروکینولون ها و تتراسایکلین‌ها که جذب آنها را می توان با مکمل‌های کلسیم کاهش داد.
گاهی اوقات تغییر رژیم غذایی و مکمل‌ها برای درمان کمبود کلسیم کافی نیست. در این مورد، ممکن است پزشک بخواهد با تزریق منظم کلسیم، سطح کلسیم شما را تنظیم کند.

می‌توانید انتظار داشته باشید که در چند هفته اول درمان نتایج را مشاهده کنید. موارد شدید بیماری کمبود کلسیم در فواصل یک تا سه ماهه بررسی می‌شود.

عوارض احتمالی هیپوکلسمی چیست؟

عوارض ناشی از بیماری کمبود کلسیم شامل آسیب چشم، ضربان قلب غیرطبیعی و پوکی استخوان است. عوارض ناشی از پوکی استخوان عبارتند از:

• ناتوانی
• شکستگی ستون فقرات یا سایر شکستگی های استخوان
• مشکل در راه رفتن
• در صورت عدم درمان، بیماری کمبود کلسیم در نهایت می‌تواند کشنده باشد.

چگونه می‌توان از هیپوکلسمی پیشگیری کرد؟

شما می‌توانید با گنجاندن کلسیم در رژیم غذایی روزانه خود از بیماری کمبود کلسیم پیشگیری کنید. توجه داشته باشید که غذاهای سرشار از کلسیم، مانند محصولات لبنی، می‌توانند سرشار از چربی اشباع شده و چربی ترانس باشند. گزینه‌های کم چرب یا بدون چربی را برای کاهش خطر ابتلا به کلسترول بالا و بیماری قلبی انتخاب کنید.

شما می‌توانید 1/4 تا 1/3 RDA کلسیم خود را در یک وعده شیر و ماست دریافت کنید. سایر غذاهای غنی از کلسیم عبارتند از:

در حالی که تامین نیاز کلسیم بسیار مهم است، شما همچنین می‌خواهید مطمئن شوید که مقدار زیادی کلسیم دریافت نمی‌کنید. حد بالای کلسیم دریافتی بر حسب میلی گرم برای بزرگسالان عبارتند از:

• 2000 میلی‌گرم در روز برای مردان و زنان 51 سال به بالا
• 2500 میلی‌گرم در روز برای مردان و زنان 19 تا 50 ساله

ممکن است بخواهید با مصرف مولتی ویتامین رژیم غذایی خود را تکمیل کنید. یا اگر در معرض خطر ابتلا به کمبود کلسیم هستید، ممکن است پزشک مکمل‌هایی را توصیه کند.

مولتی‌ویتامین‌ها ممکن است تمام کلسیم مورد نیاز شما را نداشته باشند، بنابراین حتما از یک رژیم غذایی کامل استفاده کنید. اگر باردار هستید، ویتامین دوران بارداری مصرف کنید.

ویتامین دی

ویتامین D مهم است زیرا سرعت جذب کلسیم در خون را افزایش می‌دهد. از پزشک خود بپرسید که به چه مقدار ویتامین D نیاز دارید. برای افزایش دریافت کلسیم، می‌توانید مواد غذایی غنی از ویتامین D را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. این شامل:

• ماهی‌های چرب مانند سالمون و تن
• آب پرتقال غنی شده
• شیر غنی شده
• قارچ پورتوبلو
• تخم مرغ
• مانند محصولات لبنی غنی از کلسیم، برخی از محصولات لبنی غنی از ویتامین D نیز می‌توانند سرشار از چربی اشباع باشند.
• نور خورشید بدن شما را تحریک می کند تا ویتامین D بسازد، بنابراین قرار گرفتن منظم در معرض نور خورشید نیز می تواند به افزایش سطح ویتامین D کمک کند.

تغییر سبک زندگی

علاوه بر حفظ سطح سالم کلسیم و ویتامین D، تغییرات خاصی در سبک زندگی وجود دارد که می‌توانید برای ارتقای سلامت استخوان‌ها ایجاد کنید. این شامل:

• حفظ وزن بدن سالم
• ورزش منظم
• محدود کردن مصرف دخانیات و مصرف الکل