هورمون چاقی و هر آنچه که باید در مورد آن بدانید!

هورمون لپتین یا هورمون چاقی که عضوی از گروه پپتیدها است و دارای عملکردهای زیادی از احساس گرسنگی و سیری ترشح شده توسط بافت چربی گرفته تا تعادل انرژی است، در بسیاری از قسمت‌‌های بدن ما نقش دارد. لپتین که در بین مردم به عنوان هورمون سیری نیز شناخته می شود، توجه بسیاری از محققین را به خود جلب کرده است و به ویژه به دلیل ارتباط آن با چاقی، مطالعه آن آغاز شده است. ما در این مقاله از اندام برتر به بررسی کامل هورمون چاقی پرداخته‌ایم. با ما همراه بمانید.

هورمون لپتین چه می‌کند؟

در شرایط عادی، هنگامی که چربی بدن افزایش می‌یابد، لپتین بر روی هیپوتالاموس (غده‌ای در مغز) اثر می‌گذارد، اشتها را کاهش می‌دهد و متابولیسم پایه را تسریع می‌کند. ترشح لپتین در افراد چاق افزایش می‌یابد و به مقادیر چهار برابر بیشتر از افراد غیر چاق می‌رسد که نشان دهنده حالت مقاومت به لپتین است (یعنی هورمون موجود است اما قادر به عمل نیست). افراد چاق سطح لپتین بالایی دارند. سطوح لپتین که پس از کاهش وزن کمتر از مقدار پیش‌بینی‌شده بر اساس توده چربی است، ممکن است نشان دهنده کفایت ذخایر چربی برای مغز باشد.

این هورمون؛ عمدتاً توسط بافت چربی، معده و برخی سلول‌های کبدی به جریان خون ترشح می‌شود. همچنین در دوران بارداری توسط جفت سنتز شده و به گردش خون مادر آزاد می‌شود. بنابراین غلظت آن در دوران بارداری طبیعی به خصوص در سه ماهه دوم و سوم افزایش می‌یابد.

کاربرد هورمون چاقی چیست؟

این ماده از تولید انتقال دهنده‌های عصبی و هورمون‌هایی که نشانه گرسنگی یا افزایش اشتها هستند، جلوگیری می‌کند. با تحریک تولید پپتید و کاهش پاسخ به غذا، سیری را افزایش می‌دهد و هوس را کاهش می‌دهد. با مشارکت در ترشح هورمون‌های تیروئید و تحریک گرمازایی از طریق سیستم عصبی سمپاتیک، مصرف انرژی را افزایش می‌دهد و متابولیسم را افزایش می‌دهد.

رابطه‌ی بین هورمون چاقی و کنترل اشتها؟

برای درک رابطه بین لپتین و کنترل اشتها؛ مهم است بدانید که هیپوتالاموس توسط ناحیه‌ای از مغز کنترل می‌شود که مواد شیمیایی ترشح می‌کند که می‌تواند احساس گرسنگی را که توسط لپتین تحریک می‌شود، مهار یا تحریک کند. به عبارت دیگر، وقتی میزان چربی ذخیره شده در سلول‌های چربی افزایش می‌یابد، لپتین در جریان خون آزاد می‌شود و هیپوتالاموس را مطلع می‌کند و مکانیسم‌های غدد درون ریز را فعال می‌کند و در نتیجه اشتها را کاهش می‌دهد. بنابراین، اشتهای شما را کاهش می‌دهد و انرژی داخلی شما را افزایش می‌دهد. لپتین باعث کاهش دریافت انرژی از طریق سیگنال سیری در مغز می‌شود. این هورمون با ارسال سیگنالی مبنی بر وجود بافت چربی کافی، «لیپوستات هیپوتالاموس» را تحریک می‌کند و در نتیجه باعث کاهش مصرف غذا و افزایش مصرف انرژی می‌شود.

لپتین بیشتر اثرات متابولیکی خود را از طریق تعامل با گیرنده‌های خاص واقع در سیستم عصبی مرکزی و بافت‌های محیطی اعمال می‌کند. علاوه بر وجود گیرنده‌های لپتین در مغز، آن‌ها در اندام‌های محیطی یافت می‌شوند که دامنه عمل آنها را گسترش می‌دهند.

کورتیزول چیست؟

کورتیزول هورمونی است که در ناحیه پوسته غده فوق کلیوی تولید می‌شود و پاسخ بدن به استرس را تنظیم می‌کند. ما را سرشار از انرژی و سلامت می‌کند. وظیفه اصلی آن کنترل استرس فیزیکی و روانی است. واکنش بدن به استرس افزایش سطح کورتیزول است. فشار خون و قند خون را افزایش می‌دهد و سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند. سطوح بالای کورتیزول به طور مداوم می‌تواند باعث زخم معده، چاقی، فشار خون بالا، خستگی، اضطراب، قند و کلسترول بالا شود. در مقابل، سطوح پایین کورتیزول می‌تواند باعث بیماری‌هایی مانند فشار خون پایین و سندرم خستگی مزمن شود.

هورمون کورتیزول و چاقی

هورمون کورتیزول، که به عنوان هورمون استرس نیز شناخته می‌شود، توسط غده آدرنال در بدن ترشح می‌شود. یکی از اثرات اصلی کورتیزول بر روی بدن، افزایش سطح قند خون است. همچنین، این هورمون تأثیر مستقیمی بر متابولیسم چربی دارد. در واقع، سطوح بالای کورتیزول ممکن است به عنوان یک عامل موثر در چاقی و افزایش وزن عمل کند. هنگامی که سطح کورتیزول بالا رفته، بدن در واکنش به استرس فعال می‌شود. در این حالت، بدن به جای سوزاندن چربی برای تأمین انرژی، قند را بیشتر استفاده می‌کند. این موضوع می‌تواند منجر به افزایش سطح قند خون و در نتیجه افزایش چاقی شود.

همچنین، سطوح بالای کورتیزول ممکن است تشنج برانگیز شوند و انگیزه برای فعالیت بدنی کاهش یابد. این نیز می‌تواند به افزایش وزن منجر شود. علاوه بر این، استفاده طولانی مدت از داروهایی که موجب افزایش سطح کورتیزول در بدن می‌شوند (مانند استروئیدها) نیز می‌تواند عاملی در افزایش وزن و چاقی باشد. به هر حال، مسائل مربوط به چاقی و وزن بدن بسیار پیچیده هستند و تأثیرات یک هورمون مشخص می‌تواند توسط عوامل دیگری تعدیل شود. در نتیجه، برای متوجه شدن بهتر از ارتباط بین کورتیزول و چاقی، مشاوره پزشک یا متخصص تغذیه مناسب است.

چگونه هورمون چاقی را کنترل کنیم؟

کنترل هورمون چاقی بسیار پیچیده است و به عوامل مختلفی بستگی دارد. در ادامه، تعدادی از راه‌های کنترل هورمون چاقی را بررسی کرده‌ایم.

داشتن تغذیه سالم

تغذیه سالم و متعادل با تمرکز بر مصرف مقدار مناسبی از مواد غذایی غنی از مواد مغذی، می‌تواند کمک کند تا سطوح هورمون چاقی در بدن کنترل شود. مصرف مقادیر متعادلی از پروتئین، چربی‌های سالم، فیبر و میوه‌ها و سبزیجات سالم می‌تواند مفید باشد.

کنترل استرس

استرس می‌تواند باعث افزایش سطح هورمون چاقی شود. تمرینات روزانه مانند مدیتیشن، تمرین‌های تنفسی عمیق و تکنیک‌های مدیریت استرس می‌توانند کمک کننده باشند.

خواب کافی

کمبود خواب می‌تواند سطوح هورمون چاقی را تحت تأثیر قرار دهد. به خواب کافی و کیفیت بالا توجه کنید و سعی کنید روزانه حداقل 7-8 ساعت خواب داشته باشید.

فعالیت بدنی منظم

ورزش و فعالیت بدنی منظم می‌تواند به کنترل سطوح هورمون چاقی کمک کند. تمرینات هوازی، مثل پیاده روی، دویدن، شنا و بدنسازی، می‌توانند به افزایش سوخت و ساز بدن و کاهش وزن کمک کنند.

کنترل داروها

برخی داروها می‌توانند سطوح هورمون چاقی را تحت تأثیر قرار دهند. در صورتی که شما دارویی را مصرف می‌کنید که ممکن است بر روی سطوح هورمون چاقی تأثیر بگذارد، با پزشک خود مشورت کنید.

کنترل بیماری‌های مزمن

برخی بیماری‌ها می‌توانند باعث افزایش سطوح هورمون چاقی شوند. در صورتی که شما با بیماری‌هایی مانند دیابت، هیپوتیروئیدیسم یا سندرم کوشینگ مبتلا هستید، باید به صورت منظم با پزشک خود درمیان بگذارید و درمان مناسب را دنبال کنید.

مهمترین نکته این است که هر فرد ممکن است به طرز متفاوتی به هورمون چاقی واکنش نشان دهد. برای کنترل هورمون چاقی، مشاوره پزشکی یا متخصص تغذیه و برنامه‌ریزی مناسب برای شما بهترین راه حل است.

آزمایش‌های هورمون چاقی چیست؟

برای ارزیابی سطوح هورمون چاقی در بدن، می‌توان از آزمایش‌های زیر استفاده کرد.

سطح کورتیزول

آزمایش میزان سرمی کورتیزول در خون می‌تواند نشان دهنده سطح هورمون استرس در بدن باشد. این آزمایش به عنوان آزمون استرس انجام می‌شود، که شامل گرفتن نمونه خون در وضعیت استراحت و پس از استرس فیزیکی یا شناختی است.

سطح هورمون رشد

آزمایش سطح هورمون رشد (GH) می‌تواند نشان دهنده افزایش یا کاهش سطح این هورمون در بدن باشد. این آزمایش می‌تواند به بررسی عواملی مانند رشد نامتناسب، کمبود قد و سایر اختلالات مربوط به هورمون رشد کمک کند.

سطح انسولین

آزمایش سطح انسولین در خون می‌تواند بررسی کننده مقدار این هورمون باشد که نقش مهمی در کنترل قند خون و متابولیسم چربی دارد. افزایش سطح انسولین ممکن است به مقاومت به انسولین و افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 منجر شود.

سطح هورمون تیروئید

آزمایش تیروئید شامل بررسی سطح هورمون‌های تیروئیدی مانند تیروکسین (T4) و تری‌یودوتیرونین (T3) است. افزایش سطح این هورمون‌ها می‌تواند باعث افزایش متابولیسم بدن و سرعت سوخت و ساز شود.

سطح هورمون لپتین و گرلین

لپتین و گرلین هورمون‌های مهمی هستند که تأثیر بر اشتها و تنبلی دارند. آزمایش سطح لپتین و گرلین می‌تواند نشان دهنده تعادل این هورمون‌ها در بدن باشد و میزان اشتها و احساس سیری را مورد بررسی قرار دهد. در هر صورت، تشخیص و تفسیر آزمایش‌های هورمونی باید توسط یک پزشک متخصص و بر اساس علائم و شرایط بالینی همراه با سایر آزمایشات تعیین شود.