تغذیه سالم در طب سنتی
امروزه اهمیت داشتن یک رژیم غذایی سالم و مفید به همه ما ثابت شده است. یک رژیم غذایی سالم ممکن است به پیشگیری از برخی بیماری‌های طولانی‌مدت (مزمن) مانند بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت کمک کند. همچنین می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها مؤثر باشد و در نهایت موجب حفظ وزن سالم باشد. تغذیه سالم در طب سنتی به گونه‌ای تعریف شده است که بتواند به تمامی نیازهای انسان برای حفظ سلامت پاسخ بگوید.
این مقاله اصول یک رژیم غذایی سالم را به قدمت تاریخ علم تغذیه شرح می‌دهد. در این زمانه، تغذیه سالم در طب سنتی نه‌تنها ارزش خود را از دست نداده است، بلکه با وجود غذاهای فست‌فود و صنعتی یکی از بهترین گزینه‌های پاکسازی بدن و رساندن غذاهای مفید به بدن است.
طب سنتی بر خلاف عادت غذایی امروزه، به‌خوبی مزاج‌ها را شناسایی، سردی و گرمی غذا را متعادل و برای هر فصلی غذای مناسب تعیین کرده است. طب سنتی دامنه وسیعی دارد که می‌تواند حتی برای بیماری‌ها نیز مؤثر باشد. در اینجا قصد داریم تا با بیان یک دستورالعمل جامع طب سنتی، فواید و خواص این سبک غذایی را به شما معرفی کنیم.
تغذیه سالم در طب سنتی چهار مزاج اصلی دارد
کتاب ذخیره خوارزمشاهی یکی از به نام ترین کتاب‌های طب سنتی است و تقریباً تمامی یافته‌های علوم پزشکی از جمله تغذیه را از کتاب‌های پزشکی زمان خود جمع‌آوری کرده است و به‌عنوان یک مرجع شناخته می‌شود. بیشتر مطالبی که در اینجا بیان می‌کنیم، از این کتاب منحصربه‌فرد آمده است.
1.مزاج گرم و خشک (صفراوی)
۲. مزاج گرم و تر (دموی)
۳. مزاج سرد و خشک (سوداوی)
۴. مزاج سرد و تر (بلغمی)
اما خود مزاج به چه معناست؟
مزاج در واقع از مخلوط شدن عناصر چهارگانه (آب، آتش، باد، خاک) در بدن پیدا می‌شود. از تأثیر این ۴ عنصر، ۹ حالت مختلف ایجاد می‌شود که برخی از آنها در دسته اصلی و برخی در دسته فرعی قرار دارند.
- دسته اصلی مزاج‌ها:
۱. مزاج گرم و خشک (صفراوی)
۲. مزاج گرم و تر (دموی)
۳. مزاج سرد و خشک (سوداوی)
۴. مزاج سرد و تر (بلغمی)
- دسته فرعی مزاج‌ها:
۱. مزاج گرم و معتدل
۲. مزاج سرد و معتدل
۳. مزاج خشک و معتدل
۴. مزاج تر و معتدل
درصورتی‌که نمی‌داند مزاج شما چیست، بهتر است مطالب زیر را مطالعه کنید:
تغذیه سالم در طب سنتی برای مزاج گرم و خشک (صفراوی)
افراد با مزاج گرم و خشک، تمایل بیشتر به مصرف غذا و خوراکی‌های ترش دارند. (مانند بر انار ترش، لواشک، آلوچه، تمبر هندی، سرکه و …). البته فقط میل به خورد خوراکی‌های ترش در آنها زیاد نیست بلکه علاقه خاصی به خوردن مواد غذایی سرد مثل خیار، کاهو و هندوانه دارند. این دسته از افراد کمتر به خورد شیرینی علاقه‌مندند و خیلی کم پیش می‌آید که هوس شیرینیجات بکنند. سایر ویژگی‌هایی که ممکن است در افراد صفراوی ببینید:
- تمایل جنسی بالا
- عطش شدید در تابستان
- نبض قوی
- زود عصبانی می‌شوند و خشمان هم زود فروکش می‌کند.
- فعال و پرتحرک
- زیرک و باهوش
- قدرت بدنی فوق‌العاده
- عجول هستند.
- خواب سبکی دارند.
- روابط اجتماعی خوبی دارند.
باتوجه‌به ویژگی‌هایی که این دسته از مزاج‌ها دارند، خوردن برخی خوراکی برای آنها مفید و برخی مضر است.
مواد غذایی مفید برای مزاج صفراوی:
در میوه‌ها انار، زردآلو، سیب، شاتوت، زرشک، تمشک، هلو، گلابی، کدو، خیار، لیمو، کاهو و اسفناج برای صفراوی مزاج‌ها مفید است.
سایر خوراکی‌هایی که برای صفراوی‌ها مناسب است شامل روغن‌های طبیعی مثل زیتون، کنجد و روغن گاوی است.
مواد غذایی مضر برای مزاج صفراوی:
مصرف سیر، پیاز، ادویه‌های تند، غذاهای فریز شده یا سرخ شده برای این گروه مضر است.
مصرف نوشیدنی‌ها و میوه‌هایی که طبع گرم دارند، توصیه نمی‌شود. میوه‌هایی چون موز، طالبی، خربزه و غیره بهتر است غذاهای کم‌چرب و کم‌نمک مصرف کنند.
همچنین غذاها و خوراکی‌هایی چون گوشت قرمز، آجیل شور، نوشیدنی گازدار، انجیر، غذای سرخ شده، ماکارونی، لبنیات، چای، قهوه، نسکافه، تخم‌مرغ، سس و رب نیز ضرر دارد.
مزاج گرم و تر (دموی)
افرادی که مزاج گرم و تر دارند، همه نوع غذایی می‌خورند اما میل به شیرینی و ترشی در آنها بالا است.برای این دسته از افراد مصرف تخم ریحان، خاکشیر، انواع سوپ یا آش، محصولات دارای جو، برگ زردآلو، هلو و انجیر بسیار مفید است.
همچنین خوردن خوراکی‌هایی مانند بادمجان، سیر، انواع ترشی، سرکه، آب یخ، نوشابه، تخم‌مرغ و چای برایشان مضر است.
مزاج سرد و خشک (سوداوی)
افرادی که مزاج سرد و خشک دارند، به‌شدت به شیرینیجات علاقه‌مند هستند و مزاج غذاهای گرم با آنها سازگار است. خوردن غذاهایی با طبع سرد مثل خیار، ماست، کاهو و… خیلی برایشان مناسب نیست.
این گروه بهتر است از خوراکی‌هایی مانند گوشت گوسفند، خروس و شتر که طبع گرمی دارند استفاده کنند و کمتر از گوشت‌های طبع سرد مانند گوشت گوساله و ماهی مصرف کنند.
مصرف گردو، پستو، بادام، ماش، دارچین، نعنا، روغن کنجد و همچنین نمک دریا برایشان مفید است.
همان‌طور که گفته شد هر ماده غذایی طبع سرد مانند لوبیا، عدس، گشنیز، گوجه‌فرنگی، خیار، کاهو، کیوی و برخی غذاها مانند بادمجان و موز برایشان مضر است.
مزاج سرد و تر (بلغمی)
کسانی که مزاج سرد و تر دارند، به خوراکی‌های گرم مانند شیرینیجات و ادویه‌ها علاقه دارند و میل خاصی به مصرف خوراکی‌های سرد مانند ترشیجات ندارند.
مصرف خوراکی‌هایی با طبع گرم مانند خرمای خشک، انبه، سیب، بـه، توت، انجیر، انگور، کشمش، هویج، کرفس، زنجبیل، دارچین و زیره برای این گروه مفید است.
در بین خوراکی‌های با طبع سرد، هندوانه، مرکبات، کدو خورشتی، کیوی، هلو، زغال‌اخته برای آنها ضرر بیشتری دارد. هرچند که بهتر است مصرف خوراکی‌های سرد را کاهش دهند. همچنین خوردن آش و کله‌پاچه برای آنها مفید نیست.
گروه‌بندی مواد غذایی از دید تغذیه سالم در طب سنتی
تغذیه از دید طب سنتی به چند گروه بزرگ تقسیم می‌شوند:
- غذای مطلق
- دوای مطلق
- غذای دوایی
- دوای غذایی
غذای مطلق از دید تغذیه سالم در طب سنتی
تغذیه سالم در طب سنتی، غذای مطلق را به پنج دسته غذایی تقسیم می‌کند:
- نان گندم
- برنج مرغوب
- انواع گوشتِ حلال
- مواد با طعم ملایم شیرینی خصوصاً اگر با شکر و بادام تهیه شده باشند.
- میوه‌ها
درصورتی‌که مزاج شما دچار تغییرات نشده است و بد سالمی دارید، می‌توانید به تعادل از هریک از مواد غذایی مطلق استفاده کنید. اما اگر جزو آن دسته از افرادی هستید که دچار تغییر در مزاج شده‌اید، بهتر است از غذاهای دوایی مانند زنجبیل نیز کمک بگیرد.
تجویز دوای مطلق و دوای غذایی برعهده پزشک بود و بدون مشورت با وی هرگز نباید مصرف شوند.
تغذیه سالم در طب سنتی و پرهیزهای آن
بعضی از مواد غذایی روند هضم یا دفع مناسبی در بدن ندارند و در بین بافت‌ها و سلول‌ها اندام‌ها تجمع می‌کنند. اکثر غذاهای غلیظ و لزج به این شکل عمل می‌کنند و در نهایت موجب اختلال در خون‌رسانی و انباشت مواد زائد می‌شوند.
غذاهای دیرهضم یا غلیظ
منظور از غذای غلیظ آن دسته از غذاهایی هستند که روند هضم پیچیده‌ای دارند، زمان بیشتری طول می‌کشد تا هضم تمام شود و مواد زائد بیشتری به نسبت سایر غذاها تولید می‌کنند. مصرف این دست از غذاها به افرادی توصیه می‌شود که فعالیت جسمانی بالایی دارند و یا شغلشان سنگین است. سایر افراد که سطح فعالیت متوسط تا پایین را دارند، باید از ین نوع غذاها به‌صورت محدود استفاده کنند. در اینجا لیست غذاهای غلیظ آمده است:
- ماکارونی
- کله‌پاچه
- قارچ
- عدس قهوه
- شکلات
- ته‌دیگ
- کته
- چغندر
- کاکائو
- انبه
- سرخ‌کردنی
- کنسروجات
- انواع سس
- بادمجان
- حلیم
- خرما
- پنیر کهنه
- پنیر پیتزا
- گوشت گاو و گوساله
- کنجد
- خرما
- سوسیس و کالباس و ژامبون
- پسته
- کلم
- نان باگت و بربری
- موز
افرادی که باید از مصرف غذاهای سرد و تر به پرهیز کنند
همان‌طور که گفته شد ماست، خیار، کاهو، شیر، دوغ و… غذایی با طبع سرد هستند که می‌توانند برای افراد سرد مزاج و افرادی که دچار رفلاکس و درد مفاصل هستند، مضر باشند.
بهتر است از این مواد غذایی کمتر استفاده کنید و یا حتی‌الامکان همراه با مصلحاتی مانند آویشن، دارچین، نعناع، زیره و … نوش جان کنید.
غذاهای نفاخ
همان‌طور که می‌دانید، حبوبات نجوشیده نفخ می‌آورند. برای جلوگیری از نفخ می‌توانید آنها را به مدت 12 ساعت بخیسانید. همچنین سبزیجات تند نیز نفاخ هستند که درصورتی‌که نفخ دارید، باید از مصرف آنها پرهیز کنید. (تره، ترب، ترخون، شاهی، شاهتره، سیر و پیاز خام)
تغذیه سالم در طب سنتی
در طب سنتی نکات بسیار مهمی وجود دارد که جدای از نوع مواد غذایی مصرفی به نحوه مصرف آنها می‌پردازد. در واقع در طب سنتی اینکه چه غذایی را در چه زمانی، به چه اندازه و همراه با چه چیزهایی می‌خوریم بسیار حائز اهمیت است.
خوب غذا را بجوید!
اولین نکته‌ای که در اینجا باید به آن توجه کنیم خوب جویدن غذا است. زمانی که غذا را به‌خوبی می‌جوید، فرصت مناسب برای هضم دهانی به وجود می‌آید. در واقع حفره دهان توسط دندان‌ها، زبان، کام سخت و کام نرم محدود شده است. این ساختارها دهان را تشکیل می‌دهند و نقش کلیدی در اولین مرحله هضم یعنی بلع دارند. این جایی است که دندان‌ها و زبان با غدد بزاقی کار می‌کنند تا غذا را به توده‌های کوچکی که می‌توان بلعید تجزیه کنند و آنها را برای سفر از طریق مجرای گوارش آماده کنند.
درصورتی‌که غذا به‌خوبی جویده نشود، نه‌تنها نرم نمی‌شود بلکه، به‌اندازه کافی هم کوچک نشده است. در نتیجه هضم غذا برای معده سخت‌تر می‌شود و می‌تواند باعث سوءهاضمه باشد. به همین علت در طب سنتی می‌گویند که غذا را 33 بار بجویید تا هضم آن راحت شود.
هر میوه را در فصل خودش مصرف کنید
هر میوه‌ای که در اقلیم زندگی شما رشد می‌کند، برای شما بهترین میوه است. همچنین هر میوه باید در فصل خودش مصرف شود. در نتیجه بهتر است از میوه‌های گلخانه‌ای مصرف نکنید.
غذاها را باهم میل نکنید
هر غذا طبع مخصوص خود را دارد و خوردن چندین غذای متنوع روند گوارش شمارا با اختلال همراه می‌کند. به‌طورکلی توصیه می‌شود تا نیم ساعت قبل از غذا و دوساعت بعد از آن چیزی میل نکنید. البته خوردن میوه‌هایی چون انار که برای هضم غذا خوب هستند، مانعی ندارد.
همچنین نوشیدن آب نیز شامل نکات بالا می‌شود.
فعالیت بدنی بعد غذا ممنوع!
تغذیه سالم در طب سنتی بدترین اقدام بعد از صرف غذا، انجام فعالیت بدنی شدید است. در رتبه دوم بلافاصله خوابیدن بعد از غذا قرار می‌گیرد که بسیار مضر است. از آنجای که هضم غذا در بین افراد متفاوت است، بهتر است حداقل تا دو ساعت بعد از غذا فعالیت شدید نداشته باشید.
لقمه‌های کوچک را برای خوردن انتخاب کنید و آرام بجوید.
تا زمانی که گرسنه نشدید غذا نخورید.
سیر نشده دست از غذا بکشید.
بین غذا آب نخورید.
بهتر است آب سرد نخورید.
تنوع خواری جز عادات بد تغذیه‌ای به شمار می‌آید. بدن انسان برای هر غذا انرژی خاصی را صرف می‌کند و به گرمای خاصی برای گرمی و سکون نیاز خواهد داشت. زمانی که تنوع خواری وجود داشته باشد، قوه هاضمه از تصرف و هضم غذا کاملا عاجز و باعث سوء‌هضم و بیماری خواهد شد.
نتایج دوره:
مصاحبه با تعدادی از قهرمانان کاهش وزن ما رو ببینید و با تجربه اونا کاهش وزن سریعتری رو تجربه کنید.
دیدگاه کاربران