زانو درد : انواع، علت و درمان آن

زانو یکی از پیچیده‌ترین قسمت‌های آناتومیکی بدن انسان است و همچنین یکی از اندام‌هایی است که بیشترین استرس‌ فیزیکی، ناراحتی، تورم و درد را محتمل می‌شود. به دلیل عملکرد فوق العاده، مفصل زانو به راحتی می‌تواند با موقعیت‌های کم و بیش شدید و مکرر به زانو درد منجر شود. زانو یک دستگاه آناتومیک بسیار پیچیده و ظریف است. زانو نقش بسیار مهمی در تنظیم حرکت اندام تحتانی و در نتیجه کل بدن انسان دارد. این مفصلی است که تحت بار قرار می‌گیرد و بنابراین مستعد شرایط پاتولوژیک مختلف، اعم از دژنراتیو و تروماتیک است. به دلیل استفاده مکرر از آن، زانو می‌تواند تحت فشار بیش از حد قرار گیرد. امکان دارد ملتهب، آسیب دیده و ساییده شود.

Gonalgia، یک اصطلاح پزشکی برای تعریف علائم دردناک موضعی در یک یا چند قسمت از زانو است. زانو درد محدودیت جنسیتی و سنی ندارد، اما می‌تواند بر افرادی مانند ورزشکاران، افراد دارای اضافه وزن و افراد مسن با احتمال بیشتری تأثیر بگذارد. گونالژیا می‌تواند پیامد مستقیم ضربه به مفصل، التهاب ناشی از فعالیت بدنی بیش از حد باشد یا می‌تواند زنگ خطر برای آسیب شناسی‌های جدی‌تر باشد.

زانو درد در کجا قرار دارد؟

گونالژی می‌تواند در قسمت قدامی، خلفی، جانبی و داخلی زانو رخ دهد. در ادامه به بررسی مکان‌های زانو درد و علت‌های آن پرداخته‌ایم.

زانو درد در جلو

وقتی درد در جلوی زانو متمرکز می‌شود، کشکک احتمالاً دچار مشکل می‌شود. کشکک استخوان سزاموئیدی است که مفصل را از جلو می‌بندد و با لغزش بر روی راه‌های تروکلئا فمورال، حرکات فلکشن را امکان پذیر می‌کند. علاوه بر این، کشکک مسئول ثبات مفصل است زیرا از جلو رفتن بیش از حد عضله چهار سر ران جلوگیری می‌کند، عضلات فمور را در خم شدن و اکستنشن هدایت می‌کند و نسبت‌های اهرمی را بهینه می‌کند. مشکل کشکک می‌تواند باعث بی ثباتی مفصل شود و باعث ناراحتی کم و بیش شدید در جلو شود. دلایلی که منجر به این وضعیت می‌شوند بسیارند. از ضربه تا ناهنجاری‌های مادرزادی می‌تواند علت باشند. در مورد دوم این ناهنجاری مانع از لغزش صحیح کشکک بر روی تروکلئا فمور می‌شود و باعث فرسایش زودرس غضروف می‌شود.

آسیب به کاسه زانو نتیجه یک ضربه بسیار قوی است، همانطور که می‌تواند در هنگام تصادف رانندگی یا در ورزش‌هایی مانند فوتبال یا راگبی اتفاق بی‌افتد. شکستگی کشکک می‌تواند به صورت: عرضی (کشکک شکسته می‌شود، یک قسمت به استخوان درشت نی چسبیده و قسمت دیگر توسط عضله چهارسر ران به سمت بالا کشیده می‌شود)، طولی (در این مورد کشکک توسط تاندون چهارسر ران در کنار هم نگه داشته می‌شود) و ستاره‌ای (استری) کشکک به قطعات کوچک زیادی می‌شکند). شکستگی کشکک در هر صورت باعث ریختن خون و آسیب به پوست می‌شود.

زانو درد در پشت

قسمت خلفی زانو در اصطلاح پزشکی، حفره پوپلیتئال نامیده می‌شود. شکل لوزی دارد و بین ران و ساق پا قرار دارد که در آن سیستم پیچیده‌ای از ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها وظیفه کمک به ثبات مفصل را بر عهده دارند. اگر درد پشت زانو با احساس سفتی همراه باشد، امکان دارد التهاب تاندون یا عضله پوپلیتئال در جریان باشد. عضله پوپلیتئال از شیار کندیل جانبی فمورال سرچشمه می‌گیرد، به کپسول مفصلی می‌رسد و به قسمت خلفی فوقانی تیبیا می‌پیوندد. این عضله به ما این امکان را می‌دهد که ساق پا را به صورت داخلی بچرخانیم، خم کنیم و پا را به داخل بچرخانیم.  التهاب تاندون پیامد اضافه بار عملکردی ناشی از خطاهای وضعیتی یا تلاش خاصی در حین تمرین بدنی است. یکی دیگر از علل کمردرد، کیست پشتیبان است. این کیست‌ها در خط وسط حفره پوپلیتئال ایجاد می‌شوند و در هنگام خم شدن با لمس قابل لمس هستند.

کیست بیکر در سنین جوانی یا بعد از 50 سالگی بسیار شایع است و به دلیل تجمع مایع در بورس سروزی ایجاد می‌شود که باعث تحریک یا تشکیل فتق خلفی غشای سینوویال می‌شود. به طور کلی در بزرگسالان، آنها با استئوآرتریت (40٪ موارد)، بورسیت (27٪ موارد) و به ندرت با پارگی منیسک و سایر تروما مرتبط هستند. برنی به صورت دو طرفه ایجاد می‌شود، اغلب با آسیب شناسی همراه نیست و خود به خود بهبود می‌یابد. این کیست‌ها باعث ایجاد احساس درد یا ناراحتی می‌شوند و می‌توانند با تورم در ناحیه خلفی زانو همراه باشند.

زانو درد در قسمت داخلی

قسمت داخلی زانو که ناحیه آناتومیکی رو به زانوی دیگر است. هنگامی که درد در این نقطه احساس می‌شود، امکان دارد ضایعه ای در منیسک داخلی یا رباط جانبی داخلی وجود داشته باشد. رباط جانبی داخلی بیشترین آسیب را به خصوص در ورزشکاران در اثر ضربه مستقیم یا غیرمستقیم، کبودی، چرخش بیش از حد زانو، رگ به رگ شدن دارد. علاوه بر تورم در پشت، محدودیت حرکتی نیز وجود دارد. منیسک داخلی به شکل هلالی است و در پشت پهن‌تر است. منیسک‌ها وظیفه تحمل بار، جذب ضربه، تثبیت و روانکاری مفصل را دارند. منیسک داخلی به دلیل حوادث دژنراتیو یا ضربه‌ای مختلف از جمله آسیب به رباط صلیبی قدامی آسیب دیده یا پاره می‌شود. در ارتباط با گونالژیا، می‌توان احساس جابجایی داخلی، عدم امکان خم شدن و تورم را درک کرد.

زانو درد در پهلو

قسمت جانبی زانو قسمتی است که رو به بیرون بدن است و در این صورت مشکل می‌تواند توسط رباط جانبی یا منیسک جانبی متحمل شود. آسیب‌های رباط جانبی کمتر از آسیب‌های رباط جانبی داخلی رخ می‌دهد و معمولاً نتیجه یک بافت است. در ورزشکاران، درد در پهلو می‌تواند نشانه‌ای از سندرم باند ایلیوتیبیال باشد که بیشتر به عنوان سندرم دونده شناخته می‌شود. منیسک جانبی یک پد فیبروغضروفی دایره‌ای شکل‌تر از منیسک داخلی است. منیسک‌ها در حین خم شدن، اکستنشن و چرخش به دلیل کشش غیرفعال ایجاد شده توسط رباط‌های منیسک-کشکک حرکت می‌کنند و در نتیجه حرکات ناگهانی، ضربه‌های ورزشی یا بیماری‌های دژنراتیو مانند استئوآرتریت آسیب می‌بینند.

درد بالای زانو

درد متمرکز در قسمت فوقانی زانو امکان دارد ناشی از مشکلی باشد که بر مفصل کشککی رانی تأثیر می‌گذارد. شایع‌ترین علت تاندونیت، سندرم کشکک رانی و شکستگی کندیل‌های فمورال است. سندرم پاتلوفمورال یک ناهماهنگی خاص کشکک نسبت به تروکلئا فمورال است. علتی که منجر به ایجاد این سندرم می‌شود، تغییرات در شکل کشکک، ضربه مستقیم یا غیرمستقیم به مفصل و علت وضعیتی یا ساختاری مانند زانو والگوس و پرون شدن پا است. سایر علائم سندرم کشکک فمورال محدودیت حرکتی و سفتی مفصل است. همچنین، تورم می‌تواند به دلیل التهاب ناشی از بورس سینوویال ظاهر شود.

یکی دیگر از علت‌های درد بالای زانو، التهاب تاندون چهارسر ران است، تاندونی که عضله چهارسر را به کشکک متصل می‌کند. این التهاب در کسانی که دوچرخه سواری و وزنه برداری می‌کنند بسیار شایع است و به دلیل استرس بیش از حدی که تاندون تحت آن قرار می‌گیرد و با احساس سفتی همراه است ایجاد می‌شود.

درد زیر زانو

درد زیر زانو اغلب به دلیل التهاب تاندون کشکک است. این تاندون مسطح، کشکک را به استخوان درشت نی متصل می‌کند. تاندون‌ها وظیفه دارند نیروهای تولید شده توسط عضله را برای حرکت مفصل به اهرم‌های استخوانی منتقل کنند. آن‌ها می‌توانند به دلیل اشتباهات تمرینی، در نتیجه آسیب‌های قبلی، استفاده از کفش نامناسب، تغییرات متابولیک، استفاده از برخی داروها و چاقی ملتهب شوند. تاندینوپاتی کشکک در دوران کودکی نادر است اما در بزرگسالان به طور نامشخصی تاثیر می‌گذارد.

تاندون کشکک به طور مداوم در معرض حرکت است و به ویژه در پرش‌هایی که در طی آن نیروی وارد شده به آن برابر با 6 برابر وزن بدن است، تحت بار باورنکردنی قرار می‌گیرد. التهاب تاندون ناشی از بار اضافی است که تحت آن قرار می‌گیرد و افراد در معرض خطر ورزشکارانی هستند که ساعت‌ها، چندین بار در هفته و روی سطوح سخت تمرین می‌کنند.

زانو درد در صبح، در طول روز و هنگام حرکت

گونالژی که در طول حرکت مفصل احساس می‌شود می‌تواند به درد غضروف نسبت داده شود که می‌تواند در نتیجه یک نقص مورفولوژیکی یا وضعیتی ایجاد شود. اگر درد با حرکات خاصی همراه باشد، می‌تواند نشانه‌ای از التهاب کیسه‌های سروزی، تاندون‌ها یا آسیب به رباط‌ها باشد که ناشی از بار اضافی یا استرس مداوم است که می‌تواند به بافت‌ها آسیب برساند.

در این موارد پزشکان از درد مکانیکی صحبت می‌کنند. زیرا این علامت با استراحت ناپدید یا فروکش می‌کند و به تدریج در طول فعالیت افزایش می‌یابد. این نوع زانو درد بیشتر شبیه درد است و مدت کوتاهی دارد. احساس درد شدید در زانو هنگام خم شدن، به هنگام بالا رفتن از پله‌ها یا پس از نشستن طولانی مدت، از علائم غضروفی است. کندروپاتی زانو که سندرم سینما نیز نامیده می‌شود، می‌تواند کشکک زانو، کشکک یا تیبیال فمورال باشد. یکی دیگر از آسیب شناسی‌های مرتبط با حرکت مفصل، آرتریت، یک آسیب شناسی التهابی، خود ایمنی و مزمن است.

درد زانو در عصر، شب و در هنگام استراحت

زانو درد شبانه یک درد التهابی است، التهاب با استراحت افزایش می‌یابد یا پس از مدت طولانی بی حرکتی رخ می‌دهد و در حادترین موارد مداوم است. گونالژی از این نوع می‌تواند یکی از علائم بیماری‌های روماتیسمی مانند آرتریت و اسپوندیلوآرتریت باشد. آرتریت روماتوئید سپتیک یک بیماری بسیار نادر است که در آن زانو متورم و دردناک با آدنوپاتی، التهاب اینگوینال همراه است. آرتریت روماتوئید می‌تواند به صورت جداگانه با درد شبانه، هنگام حرکت و لمس رخ دهد. در صبح یک سفتی مشخص وجود دارد که قرار است در طول روز ناپدید شود.

اسپوندیلوآرتریت باعث ایجاد درد حاد پس از یک دوره طولانی استراحت می‌شود و با حرکت کاهش می‌یابد. آرتریت معمولاً به صورت متقارن درد دو طرفه ایجاد می‌کند و باعث تورم و درد مداوم می‌شود. اگر درد زانو در حالت استراحت رخ دهد، می‌تواند نتیجه یک شکستگی کوچک نیز باشد.

با زانو درد چه باید کرد؟

زانو درد یک علامت بسیار شایع است. همانطور که دیدیم، می‌تواند به اشکال مختلف، در زمان‌های مختلف روز خود را نشان دهد و منشأ آن در چندین محرک باشد. اگر درد زانو به طور مکرر اتفاق می‌افتد، بر استقلال حرکت زانو و انجام فعالیت‌های معمول روزانه تأثیر می‌گذارد، در این صورت نیاز به ویزیت متخصص است. ارتوپد می‌تواند پس از ارزیابی تحرک زانو، مجموعه علائم دردناک، فراوانی آن‌ها و نتیجه آزمایشات ابزاری مانند رادیوگرافی، اشعه ایکس، تشدید مغناطیسی، MRI و CT، CT، را شناسایی کند.

بسته به تشخیص، پزشک مناسب‌ترین درمان را برای حل مشکل انجام می‌دهد. زانو درد و هر گونه آسیب شناسی مرتبط با آن در مرحله اولیه را می‌توان با درمان‌های محافظه کارانه درمان کرد. اصلی‌ترین آن‌ها عبارتند از:

پروتکل RICE

این پروتکل شامل استراحت، اعمال یخ و فشرده سازی است. عملکرد آن کاهش درد، تورم، گرما و قرمزی ناحیه آناتومیکی است اما درمان قطعی برای آسیب‌های حاد نیست.

داروها NSAIDs

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی اثر تسکین سریع درد دارند و گاهی اوقات راه حل ضروری برای کنترل درد هستند. با این حال، آنها اثر موقتی دارند زیرا قادر به حل مشکل در منشاء علائم دردناک نیستند.

تقویت عضلات

متخصص همچنین می‌تواند در صورت لزوم مسیرهای فیزیوتراپی را برای افزایش قدرت عضلات نشان دهد تا بتوانند به درستی از محفظه مفصل حمایت کنند. این نوع درمان غیر تهاجمی است، تسکین فوری را تضمین نمی‌کند، اما به بهبود تحرک مفصل در میان مدت و بلند مدت کمک می‌کند.

تزریق کورتیزون

هورمون‌هایی که به عنوان داروهایی با قدرت ضد التهابی قوی استفاده می‌شوند یا کورتیزون‌ها برای مدت زمان قابل توجهی تسکین فوری می‌دهند اما بر علت درد تأثیری نمی‌گذارند.

تزریق هیالورونیک اسید

این ماده که در بدن انسان وجود دارد، خاصیت روان کنندگی دارد. این ماده به شما اجازه می‌دهد تا به طور موقت درد، التهاب را کاهش دهید، تحرک مفصل را بهبود می‌بخشد و فرآیندهای دژنراتیو مفصل را کند می‌کند. هنگامی که این درمان‌ها دیگر مؤثر نیستند یا تخریب مفصل زانو در مرحله بسیار پیشرفته است، ارتوپد با تشخیصی که دلایل واقعی زانو درد را مشخص می‌کند، می‌تواند به بیمار یک راه‌حل جراحی ارائه دهد.

آرتروسکوپی

جراحی کم تهاجمی که به لطف آن جراح می‌تواند چندین آسیب را در یک زمان جراحی اصلاح کند و به بیمار اجازه می‌دهد تا مفصل را به سرعت بهبود بخشد.

جراحی ترمیمی

امکان شروع فرآیندهای خود ترمیمی و بازسازی طبیعی بافت غضروف بیمار را از طریق پیوند اتولوگ سلول‌های چربی مزانشیمی فراهم می‌کند.

جراحی پروتز

در برخی موارد، زمانی که درد زانو ناتوان است، جراح می‌تواند با جایگزینی مفصل بیمار با کاشت پروتزهای تک محفظه یا پروتزهای کامل، مداخله کند تا به طور دائم عملکرد کامل مفصل از دست رفته را بازیابی کند.